Toprakta mevcut olan veya toprağa kimyasal gübrelerle verdiğimiz besin elementleri arasında zıt ve olumlu ilişkiler mevcuttur. Bu ilişkiler bu besin elementlerinin bitki kökleri tarafından alınmasına ve bitki bünyesinde iletim demetleri ile taşınıp, fonksiyonları üzerine etkilidir.
Bitki besin elementleri arasındaki ilişkiler üzerine çevre faktörlerinin ve toprak özelliklerinin etkisi vardır. Bu etkiler aşağıdaki gibidir:
Toprak Faktörleri:
- Toprağın pH durumu
- Toprak tuzluluğu
- Topraktaki besin elementi miktarları
- Topraktaki rutubet (nem)
- Toprak havalanması (toprak oksijeni)
- Işık ve güneşlenme
- Ortam sıcaklığı
Bitki Faktörleri:
- Bitki kökü özelliği
- Bitkinin solunum ve terleme ile su kaybı
- Bitkinin genotip (kalıtsal) özelliği
Bitkinin bünyesinde çok sayıda mineral element bulunmasına rağmen bugün için bitki beslenmesinde görev yapan besin elementlerinden 25 kadarının işlevleri bilinmektedir. Bu besin elementlerinden en çok Azot (N), Fosfor (P) ve Potasyum (K) içerenler ile son yıllarda kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg) ve kükürt (S) içeren gübrelerde kullanılmaya başlanmıştır. Bunların yanında mikro besin elementi olarak tanımladığımız, demir (Fe), Mangan (Mn), çinko (Zn), bakır (Cu), bor (B), molibden (Mo) ve kobalt (Co) gibi elementlerde özellikle yaprak gübreleri ve damla sulama gübreleri ile bitkilere verilebilmektedir.
Bitki besin elementleri toprağa uygulandıktan sonra toprak suyunda çözünerek (eriyerek) (+) ve (-) elektriksel yüke sahip olurlar. (+) elektrik yüküne sahip olanlara katyon, (-) elektrik yüküne sahip olanlara ise anyon adı verilmektedir. Hangi kimyasal gübre olursa olsun toprağa verildikten sonra hem (+) ve hem de (-) elektrik yükü meydana gelir. Bu elektriksel yükler etkilerini bitkilerin kök yüzeyinde ve bitki içinde gösterirler. İki veya birkaç element arasında ilişkiler katyonlar arasında, anyonlar arasında ve katyonlarla anyonlar arasında olabilir. Bu ilişkiler olumlu yönde olabildiği gibi olumsuz yönde de olabilmektedir. Bazı durumlarda ise hiçbir etki meydana gelmeyebilir.
